Vertel mij, mijn lieve linkse vrienden, vertel mij, vanwaar de elegieën voor Chávez? Vanwaar de eerbetuigingen voor een man die van mensenrechten een vod papier maakte? Vanwaar het ophemelen van iemand die Putin en Lukashenko, Assad en Kim Jong-il tot zijn grootste medestanders rekende? Vanwaar het rondtwitteren van ‘Hasta siempre, comandante’ voor een luitenant-kolonel onder wiens bewind het geweld door het dak ging en de economie door de vloer zakte? Het zijn moeilijke tijden voor links, en links heeft een held nodig. Maar alsjeblieft, ik bid je, laat Chávez niet die held zijn.
Je roept moord en brand wanneer de persvrijheid wordt ondergraven, de rechterlijke onafhankelijkheid beknot, en de democratische instellingen uitgehold — maar niet als het in naam van gelijkheid en solidariteit gebeurt: de revolutie rechtvaardigt veel, als je maar de juiste retoriek hanteert. Maar hoe kan je komen tot een samenleving waarin iedereen onbevreesd het woord durft nemen en waarin naar ieders stem evenzeer geluisterd wordt, wanneer een ongepaste mening als volksvijandig wordt afgebrand? Hoe kan je komen tot een samenleving waarin iedereen op gelijke voet behandeld wordt, wanneer één man je kan maken en kraken? Hoe kan je gelijkheid bekomen waar de rule of law plaats moet ruimen voor de rule by law? Hoe kan kan je gelijkheid bekomen door gelijkheid te ondermijnen?
Niemand zou zich de mindere mogen voelen van een ander; niemand mag in een positie belanden waarin hij een goede reden heeft zich vernederd te voelen. Dat vereist gelijkheid voor de wet en een gegarandeerde vrijheid van spreken en handelen, maar ook dat niemand de speelbal kan worden van een ander, en dat niemand in armoede moet leven. Chávez leek dat begrepen te hebben. Daarom had hij de mond vol van solidariteit. In een solidaire samenleving neemt de gemeenschap haar verantwoordelijk tegenover elk van haar leden als vanzelfsprekend op. Ze staat niet toe dat iemand zijn hand moet ophouden en moet rekenen op de welwillendheid van een ander om rond te komen. Daarom zijn instellingen nodig van de gemeenschap, voor de gemeenschap, instellingen waaraan iedereen bijdraagt en waarmee iedereen wordt ondersteund, zodat solidariteit gezien wordt als de gemeenschap die haar verantwoordelijkheid opneemt voor elk van haar leden. Solidariteit rijmt dus niet met liefdadigheid.
Maar wat deed Chávez? Ondanks alle retoriek over solidariteit, is wat hij organiseerde een door de staat gefinancierde liefdadigheid in zijn naam. Chávez is de behoeder der armen. Chávez is de man van wie de weldaad komt. Chávez is de bron van gelijkheid. — Dat is georganiseerde afhankelijkheid, geen solidariteit, georganiseerde afhankelijkheid bovendien die, door het vast te haken aan de persoon van Chávez, de legitimiteit van de staat ondergraaft — en daarmee ook de legitimiteit van geïnstitutionaliseerde solidariteit. Zo’n systeem is gedoemd ten onder te gaan.
Chávez verkwanselde de kans om een solidaire samenleving te bouwen, en hij verkwanselde de kans om een democratische samenleving te bouwen. Vanwaar dus je lofzangen? Ook zonder hem heeft links zijn helden. Toch?
matthias somers 
Vertel me, lieve vriend. Wie heeft er eigenlijk een programma dat onbemande vliegtuigjes wekelijks bommen laat afschieten op vrouwen, kinderen en bijstanders? Was dat Chavez of … God ja, die andere held van links zeker. Weldenkend links. Obama, niet?
Of moet ik anders opkijken naar onze lieve Belgische regering die een leger steunt in Mali? De vieze vuile zaakjes in Katanga laten rusten? Waarom is dat beter dan de band die Chavez onderhield met Iran? Realpolitik is enkel goed te praten als wij het doen?
Je zegt dat Chavez de mensenrechten tot een vod papier maakte, maar wie is het eigenlijk die deel nam aan het martelprogramma van de CIA? Ik denk dat ons landje ook geen probleem heeft gemaakt van het opschorten van Habeas Corpus op dat vlak.
De economie zakte onder Chavez eruit? Nou, werkloosheid gehalveerd, BNP per capita verdubbeld en armoede gezakt. Geweld is een regionale trend, maar daar moet jij niet van weten zeker? Chavez heeft ook de Narco’s in Honduras en Brazilië bewapend, wat je me zegt. Dat Chavez niet altijd de juiste beslissing nam is één ding, maar spugen op het graf van iemand met een dergelijke hypocriete redeneerstijl is iets anders.
Kom van dat paard af beste moraalridder, het siert je niet.
Ik begrijp niet, ik begrijp echt, echt niet, waarom de wandaden en de idiotieën van de ene de wandaden en de idiotieën van een ander zouden goedpraten. — Ik ben dus niet meteen van plan van mijn paard af te komen.
Terzijde: Je kunt het zo niet weten, natuurlijk, maar: check mijn twitter-account als je wilt weten wat ik van pakweg Obama’s drone-programma vind.
En ga je, wanneer Obama sterft hetzelfde stuk over hem schrijven dan? Want dit soort stukken heb ik al bij de vleet gelezen de voorbije dagen. Maar curieus genoeg komen ze bij andere sterfgevallen veel minder voor.
Vraagje, hoeveel man heeft Chavez opgesloten en vermoord? Bestond de vrije pers nog in Venezuela? Welke “mensenrechten” heeft hij geschonden? Heeft hij, of heeft hij niet de armoede in Venezuela teruggedrongen, het BNP verdubbeld en de werkloosheid gehalveerd? Ik volg Latijns-Amerika al wel eens, en het is interessant hoe iedereen een mening heeft over Venezuela maar veel minder mensen nog weten wie er aan de macht is in Honduras en Paraguay en hoe dat gelopen is.
Chavez was niet perfect, maar zijn grootste fout was blijkbaar een mesties met een groot bakkes te zijn. Want veel meer dan gekweste gevoelens kan ik niet terug vinden bij zijn “slachtoffers”.
Oh, en een steriele “ik vind alles fout want ik veroordeel op een gelijke kansen basis” is erg gemakkelijk zolang men het rijk van de ideeën niet uit moet stappen. Mouwen opstropen zit er dan natuurlijk wel niet bij.
1) Akkoord met kritiek op centraliseren van macht bij persoon Chávez, en vooral de verpersoonlijking van de “revolutie”.
2) Akkoord met kritiek op buitenlands beleid, al is dat niet helemaal onbegrijpelijk. Als je een echt linkse politiek voert, die de private kapitaalsaccumulatie in gevaar brengt, sta je immers vrij geïsoleerd op internationaal vlak, wat op termijn onhoudbaar is. Dat praat het buitenlands beleid en het dwepen met anti-Amerikaanse dictators niet goed, maar plaatst het wel in perspectief.
3) Wat de economie betreft, dat is in ieder geval genuanceerder dan hoe jij het ziet: http://nakedkeynesianism.blogspot.be/2013/03/chavez-and-left-in-latin-america.html?m=1. In ieder geval, kan je wel een “sterke economie” verwachten als je een beleid voert dat onvriendelijk is voor private kapitaalsaccumulatie, in een internationale omgeving die daar in het algemeen (of toch zeker in de ontwikkelde landen) zeer negatief tegenover staat? Dat vergt volgens mij een uitgekiende strategie, en in die context deed Venezuela het waarschijnlijk al bij al degelijk.
4) De kritiek op de democratische “credentials” van Chávez lijkt mij sterk overdreven. Zelfs volgens de normen van onze “liberale democratie” won Chávez op een faire manier 16 van de 17 verkiezingen en referenda georganiseerd tijdens zijn bewind. Daarnaast, wat de media betreft, is nog steeds de meerderheid van zowel gedrukte media als televisie (in tegenstelling tot de meerderheid van de bevolking) Chávez-onvriendelijk; kan je dat “persvrijheid ondergraven” noemen? Bovendien mag je niet vergeten dat een groot deel van die media openlijk de coup tegen Chávez steunde. Is het niet naïef om te denken dat dat allemaal zomaar normaal is, en dat je daar niets tegen mag doen in naam van de “persvrijheid”? Je kan erover discussiëren wat je daartegen kan doen en wat niet, wat waarschijnlijk een moeilijk evenwicht is, maar de kritiek van gebrekkige persvrijheid zomaar overnemen is voor mij even dogmatisch als zeggen dat alles wat Chávez deed goed was. Verder nog i.v.m. democratie: het is ook duidelijk dat in Venezuela arme, achtergestelde kiezers duidelijk gemobiliseerd en geactiveerd zijn, o.a. via participatieve structuren, waar in het “voorbeeldige” Brazilië dat bijvoorbeeld veel minder het geval is, en je net een depolitisering krijgt nadat de PT aan de macht is gekomen (want wat kan de PT als “linkse” partij immers verkeerd doen?). Tot slot, ik ga akkoord dat er moet opgelet worden met rule by law, retoriek van volksvijandigheid e.d.. In welke mate het op dat vlak de verkeerde kant is opgegaan, daar kan ik niet over oordelen. Waarschijnlijk zal dat een terechte kritiek zijn, al denk ik dat je dat opnieuw in perspectief moet plaatsen, en niet naïef moet zijn over de tegenstand die een beleid dat ingaat tegen private kapitaalsaccumulatie tegeweegbrengt bij binnenlands & buitenlands kapitaal en hun politieke “vertegenwoordigers”.
5) De kritiek op de door de staat georganiseerde liefdadigheid snap ik niet goed, tenzij het kritiekloos overnemen is van de common sense in Westerse media. Is het uitroeien van analfabetisme, het opzetten van gezondheidszorg, het opzetten van sociale programma’s door de staat georganiseerde liefdadigheid? Wel, dan ben ik daar voor. Wat is je alternatief? Wachten tot de rijken hun rijkdom willen afstaan, om het een beetje populistisch te stellen? Dat lijkt me ook wel vrij naïef. Op sociaal vlak zijn er onder Chávez volgens mij structurele veranderingen doorgevoerd, die je niet kan ontkennen. Dat die afhankelijk waren van de olie-inkomsten is ook duidelijk, maar kon je iets anders verwachten van een land als Venezuela?
Tot slot: een held moet Chávez voor mijn part niet zijn, ik hou sowieso niet echt van idolatrie. Maar wat hij wel gedaan heeft, is links in Latijns-Amerika en daarbuiten de hoop en het bewijs gegeven dat er nog linkse alternatieven mogelijk zijn, los van hoe je de concrete invulling ervan beoordeelt. Denken dat je structureel linkse doelstellingen kan verwezenlijken zonder zo’n alternatief voor de kapitalistische economie en machsverhoudingen, blijft voor mij een naïeve visie.
@Nathaniel:
Ik kan alleen maar herhalen wat ik al heb gezegd: ik begrijp niet waarom we Chávez moeten verdedigen simpelweg omdat anderen, in andere landen, nog meer een loopje nemen met de mensenrechten. Want, och kom, Chávez heeft tenslotte niemand vermoord, toch? — Wel, die lakse houding tegenover het belang van mensenrechten, ik vind die beschamend, en ik vind die verontrustend. Jij vindt dat blijkbaar allemaal best kunnen. Dat mensen als jij Chávez hierin verdedigen, is voor mij —als iemand die links gezind is— de beste reden om er iets over te schrijven. Jij vindt dat ik mijn mond moet houden erover. Bon, dan zijn we uitgepraat, vermoed ik.
(Ik snap het niet goed: eerst mocht ik geen kanttekeningen plaatsen bij het linkse gejuich om Chávez, omdat ik geen kritiek had op Obama — en toen bleek dat ik wél kritiek had op Obama, mocht ik nog steeds geen kritiek hebben op Chávez omdat… Wat? Omdat kritiek niet mag, tout court?)
@Sacha:
Bedankt voor je uitgebreide kritiek. Met verschillende punten ben ik het wel eens — maar niet met alles, natuurlijk.
(1) Hier zijn we het dus volledig eens. Zoals ik het je al zei: Leiders die plots de neiging voelen opkomen om elke straathoek met een foto van zichzelf te versieren, ik ben daar licht allergisch aan.
(2) Dat Chávez in internationaal moeilijke omstandigheden moest werken, hielp hem natuurlijk niet bepaald (de rol van de VS in de 2002 coup is, bijvoorbeeld, op z’n zachts gezegd licht controversieel). Maar sta me toch toe om, vanuit mijn ivoren toren, het absoluut niet oké te vinden om te verbroederen met sommige van ’s werelds grootste onderdrukkers. De vijand van mijn vijand is niet per se mijn vriend, etc.
(3) Venezuela deed het economisch al bij al niet slecht, maar enorm veel daarvan heeft het te danken aan exploderende olieprijzen waar het zelf weinig verdienste aan heeft. Olieproductie in Venezuela is onder Chávez helemaal in elkaar gezakt (-1/3 in 15 jaar, grotendeels door mismanagement en een gebrek aan investeringen). Vermits olie 94% van de uitvoer van Venezuela uitmaakt, is die ineenstuiking van de productie vrij dramatisch. Ze werd ook niet gecompenseerd door het uitbouwen van een alternatieve exportbron, wat betekent dat, als de olieprijzen terug zouden zakken, ze er bepaald slecht opstaan. (Voedselproductie is trouwens ook in elkaar gezakt. De munt is maar liefst vijf keer gedevalueerd. En inflatie ging regelmatig uit het dak. Het kon natuurlijk allemaal slechter, maar echt gezond klinkt het ook niet.)
(4) Ik heb —bewust— Chávez nooit een dictator genoemd, want dat was hij niet. En anders dan soms in de media werd voorgesteld, was zijn laatste verkiezingsoverwinning met een voorsprong van 11% niet echt ‘nipt’ te noemen. Dat weet ik wel. Maar democratie houdt meer in dan het houden van verkiezingen op tijd en stond (en da’s ook een fout die o.a. de EU te vaak houdt: een democratiseringsproces in een land zou voltooid zijn als er verkiezingen zijn georganiseerd — niet, dus). Het houdt bijvoorbeeld ook het aanvaarden van de scheiding der machten in, iets waar Chávez het een pak moeilijker mee had: het aantal rechters in het Hooggerechtshof werd zowat verdubbeld, zodat het volgestouwd kon worden met zijn getrouwen (iets wat Argentinië hem al eens had voorgedaan), rechters die uitspraken deden die hem onwelgevallig waren, werden tot huisarrest veroordeeld,… Ik weet ook niet hoe je de lijn wil trekken bij persvrijheid. Onder welke omstandigheden kan kritiek —zelfs keiharde kritiek— een reden zijn om televisie- en radiostations en kranten onder druk te zetten en zelfs te sluiten? Persvrijheid, en een respect voor de fundamentele rechten en vrijheden van de mens in het algemeen, is een sine qua non voor een gezonde democratie. Chávez’ mandaat was breed genoeg om tegen een stootje te kunnen. — Kijk, ik zal het zo zeggen: het is niet omdat Chávez links is, dat hij zich aan mindere standaarden zou moeten houden. Je kunt niet kiezen welke fundamentele vrijheden je al dan niet wil honoreren, en ik welke mate je die wilt honoreren.
(5) Het moet absoluut duidelijk zijn dat Chávez alle lof verdient voor de alfabetiseringscampagnes en de sociale programma’s die hij opzette. Mijn probleem ligt niet dáár. Het gaat me om het principe dat erachter ligt, de manier waarop het werd georganiseerd. Chávez had de kans om een sociale zekerheid uit te bouwen, een systeem waarbij die programma’s niet gezien worden als cadeautjes van Chávez maar als de vanzelfsprekende verantwoordelijkheid die de gemeenschap neemt voor haar leden. Er is een reden waarom de socialisten, in de tijd voor de oorlogen, zo in de clinch lagen met de katholieken, zelfs met de katholieken die de armen wilden helpen: liefdadigheid, zelfs massale liefdadigheid, is geen substituut voor een structurele solidariteit die gedragen wordt door de gemeenschap. Chávez heeft daar een enorme kans gemist, net door het zo afhankelijk te maken van zijn eigen persoon. De legitimiteit van het systeem staat en valt nu met de legitimiteit van Chávez zelf, en dat is een allesbehalve gezonde situatie. (Ik zal eens een uitgebreider blogpostje moeten schrijven om beter te duiden wat ik bedoel met dat verschil tussen liefdadigheid en solidariteit, denk ik.)
Met uw ‘tot slot’ ben ik het dan weer helemaal eens. Laat me er enkel aan toevoegen dat links het aan zichzelf verplicht is om kritisch te zijn voor zichzelf, en om wandaden te veroordelen, ook als die in naam van links gebeuren. Niets is zo makkelijk als het linkse project discrediteren omdat we zulke daden verdedigen.
@sommigeanderen:
Scheldproza publiceer ik niet. Het spijt me.
Wil je nou eerst eens even specificiëren welke “mensenrechten” hij exact geschonden heeft, het intrekken van de zendvergunning van een zender die geparticipeerd heeft in een coup? Ik maak me zorgen over de manier waarop zogenaamd “weldenkend links” zo graag meespringt op de virtuele lynchpartij enkel en alleen om de handen niet vuil te moeten maken door een persoon die grijswaarden bevat te verdedigen.
Het gaat helemaal niet over het gebrek aan kritiek op Chavez. Er vallen zaken te bekritiseren. Het gaat over een kritiek geven die geen hout snijdt (i.e. mensenrechten en internationale relaties). Een land als Venezuela overleeft nu eenmaal niet op mooie dromen. Ik ben van mening dat Chavez veel meer goed dan kwaad gedaan heeft, en dat zijn fouten vaak schromelijk overdreven zijn of in een context moeten worden geplaatst die nu eenmaal geen plaats heeft voor naief idealisme.
Wat betreft de mensenrechtenschendingen: ik verwijs je graag door naar de rapporten van Human Rights Watch (http://bit.ly/Wyz6k9).
Sta me trouwens toe om “weldenkend links” niet meteen een belediging te vinden. En sta me ook toe om, zeer naïef, het absoluut niet oké te vinden om het slechte te doen in naam van het goede.
Ik denk dat het goed is dat Chavez dood is want hij begon een karikatuur van zichzelf te worden. Macht corrumpeert en totale macht corrumpeert totaal. Dat neemt niet weg dat zijn oplossingen beter waren dan die van de rechtse elite aldaar.
Een paar dagen geleden zag ik een grapje op Facebook: Chavez is een demonio, een duivel ! Waarom ? Hij heeft 2 miljoen Venezolanen gealfabetiseerd… Hopelijk beseffen die mensen enerzijds wat de chavistas voor hun gedaan hebben, en anderzijds kunnen ze nu zelf alle gazetten lezen en beter beslissen wie het daar nu moet gaan waarmaken: de chavistas of de rechtse economische elite.
Er zijn de laatste 10 jaar enorme stappen gezet in Latijns-Amerika ter bevordering van meer rechtvaardigheid, etc… jammer genoeg komt daar dikwijls heel wat populisme bij kijken (Chavez, Lula, de Kirchners..). Maar is het bij ons zoveel beter ? Is De Wever géén populist misschien ? en liefst 35% vindt dat meer dan ok ! Het is juist typisch voor weldenkend links dat alles perfect moet zijn want wij willen toch o zo graag helden op hun ‘sendero luminoso’…
Maar in plaats van te ruziën over het feit of Chavez nu voor 60% goed was of voor 83,50% zou het veel beter zijn dat weldenkend links zich nu bezig houdt met de strijd tegen de gewoonweg vernietigende denkpatronen van het Europese establishment (de ECB, de EC) en zijn ‘lakeien’. Als weldenkend links kan aantonen dat de blinde besparingen alleen maar leiden tot méér blinde besparingen, zijn we meteen op de goede weg om de stembasis van de NVA te ondergraven. It’s the economy, stupid !!