Geïnspireerd door de column in De Standaard van Lorin Parys, waarin hij de bal nogal vreselijk mis slaat (niet voor de eerste keer), en de discussie op twitter die erop volgde, een snelle FAQ (fouten? haal ze er samen met mij uit):

Q: Zijn de armoedecijfers van België en de Verenigde Staten “grosso modo hetzelfde”: 15%?

A: Neen. Parys gebruikt in zijn column twee verschillende manieren om armoede te meten onbekommerd door elkaar. De Verenigde Staten meet armoede door iedereen die onder een absolute middelengrens valt te tellen, terwijl België (net als de rest van de EU) armoede meet door iedereen te tellen die onder een relatieve middelengrens valt, i.c. 60% van het mediaaninkomen van dat land: twee methoden die geenszins met elkaar te vergelijken zijn.

Q: En dus valt er niets te zeggen over België in vergelijking met de VS?

A: Jawel. Ten eerste kunnen we er al op wijzen dat volgens de OESO de absolute armoedegrens, zoals die in de VS gehanteerd wordt, plus minus overeenkomt met een relatieve armoedegrens van 40% van het mediaaninkomen. Als we dit als uitgangspunt nemen en geloof hechten aan Parys’ cijfer van 15% armoede in de VS, dan komen de States er wel heel bekaaid vanaf: in België leeft immers ‘slechts’ 3,6% van de bevolking onder deze inkomensgrens.

De OESO publiceert echter ook gegevens die wel vergelijkbaar zijn met elkaar, en die een grens van 50% van het mediaaninkomen als limiet stellen. En daar zien we dat België zich aan de linkerzijde van het spectrum bevindt (met een armoedecijfer van 8%), terwijl de VS helemaal aan de andere zijde te vinden zijn (met een armoedecijfer van 17,4%).

Q: België telt dus in verhouding minder mensen die in armoede leven dan de VS. Is daarmee de kous af?

A: Neen. Dat België het volgens dit criterium beter doet dan de VS wil nog niet zeggen dat België het ook goed doet, of dat zijn armoedebeleid ook efficiënt zou zijn. Vergelijken we ons bijvoorbeeld met onze buurlanden, dan zien we dat België weliswaar relatief minder mensen heeft die onder de armoedegrens leven dan Duitsland en het Verenigd Koninkrijk, maar meer dan Frankrijk – en een pak meer dan Nederland.

Q: Besluit: België scoort beter dan Duitsland en het Verenigd Koninkrijk, maar slechter dan Nederland en Frankrijk?

A: Neen. Als we naar het mediaaninkomen zelf kijken –het criterium aan de hand waarvan de armoedegrens wordt berekend– dan zien we immers dat dit in het Verenigd Koninkrijk weliswaar lager ligt dan in België, maar in Duitsland net hoger. Er valt iets voor te zeggen dat iemand die net aan die grens raakt in Duitsland er dus beter voor staat dan iemand die net aan die grens raakt in België.

Van ons clubje landen heeft Nederland zowel de hoogste armoedegrens als de laagste armoedegraad –onze noorderburen steken er dus twee keer positief bovenuit–, terwijl de situatie in het Verenigd Koninkrijk net omgekeerd is. En België? Mèh.

Q: Stijgt de armoede in België?

A: Niet als we naar de evolutie kijken van het aandeel van de bevolking dat onder de armoedegrens leeft.

Het is echter ook interessant te kijken wat er met het mediaaninkomen zelf is gebeurd gedurende die periode, in vergelijking met de ons omliggende landen.

Opnieuw komt Nederland als beste uit de bus – terwijl België achter de rest aan moet hollen. Terzijde: wanneer we de groei van het mediaaninkomen vergelijken met de groei van het BBP/inwoner gedurende dezelfde periode (telkens gecorrigeerd naar purchasing power standard), zien we dat België hier nog steeds het slechtst scoort, maar op z’n minst weet aan te sluiten bij de rest van het peloton.

Waardoor de vraag rijst: hoe komt het dat in België het mediaaninkomen zoveel trager groeide dan het BBP, zeker in vergelijking met onze buurlanden? – Een vraag waarop ik helaas zelf het antwoord niet van ken. Hou je vooral niet tegen om suggesties te doen, daar zijn de comments voor.

Q: België zet de grote middelen in om armoede te bestrijden. Levert dat iets op?

A: Heel wat zelfs. Met pensioenuitkeringen kan België het armoedecijfer met 14,8 procentpunt terugdringen, en met de overige sociale uitkeringen (zoals werkloosheidsuitkering, kinderbijslag, huurbijstand etc.) doen we daar nog eens 12,7 procentpunt af. In totaal slaagt het sociale beschermingssysteem in België er dus in om 28,4% van de bevolking boven de armoedegrens te tillen.

In Nederland en Duitsland is dat iets minder (resp. 26,6% en 27,2%), in het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk iets meer (resp. 29,2% en 29,6%).

Q: Ja maar, wat kost ons dat allemaal?

A: Veel. Tussen 27,3% van haar BBP (het Verenigd Koninkrijk) en 33,6% (Frankrijk). België zit daar netjes tussenin, met een budget van 30,4%.

Ten slotte kunnen we nog de uitgaven vergelijken met de resultaten die we ermee behalen. Kort gezegd: hoeveel procent van het BBP moeten we inzetten om het armoedecijfer met één procentpunt naar beneden te halen? – Voor België is dat dus de ratio van 30,4% (de totale sociale uitgaven in procent van het BBP) en 28,4% (het aandeel in de bevolking dat door die sociale uitgaven boven de armoedegrens wordt getild).

Op z’n minst in dit opzicht lijkt het Belgische beleid dus vrij efficiënt te zijn: om de armoedegraad met één procentpunt te doen dalen, heeft België 1,07% van haar BBP nodig; in Nederland loopt dit op tot 1,21%.

Tot hier. Andere vragen zijn voor de comments, of voor een andere keer.

(PS: wie zich ook wil laten gaan: de Eurostat-cijfers zijn hier terug te vinden; de code van de database die ik hier gebruikt heb staat telkens in de vierkante haakjes onder de grafiek.)

Update 15/01/2014: In zijn column in De Standaard (“Reken je rijk”) verwijst Marc Reynebeau onder meer kort naar deze blogpost:

Omstandiger studiewerk van blogger Matthias Somers leerde gisteren dat België niet overdreven veel besteedt aan armoede en daarin, in termen van rendement van de ingezette middelen, ook nog eens ‘vrij efficiënt’ is. Als dat contra-intuïtief lijkt, ligt dat dus niet aan de feiten maar aan die intuïtie, aan vooroordelen dus.

Ik geflatteerd natuurlijk. Maar belangrijker dan dat is de conclusie van Reynebeau’s stuk:

Politiek moet niet worden verward met statistiek. Zoals alle beleid is ook sociaal-economisch beleid een zaak van politiek. De sociale ongelijkheid willen beperken of bedrijven willen subsisiëren is een politieke keuze en verantwoordelijkheid. Daarom houden politici (en parapolitieke denktanks) dus maar beter op met zogeheten studies die alleen maar stemmingmakerij op het oog hebben. De democratie is er ook en vooral in verkiezingstijd beter van gediend dat duidelijke politieke keuzen worden geformuleerd, niet dat er wordt gegoocheld met nietszeggende Europese gemiddelden.

Hear, hear. Het citeren van de resultaten van deze of gene studie is in geen enkel opzicht een substituut voor het maken van (soms moeilijke) politieke keuzes: waar wil je als maatschappij naartoe? Daar draait het uiteindelijk om – niet om de vraag of het budget dat in België besteed wordt aan sociale uitgaven 30.4% dan wel 29.6% bedraagt.