Raymonda Verdyck, afgevaardigd bestuurder van het GO!, heeft een goed argument om leerlingen te verbieden levensbeschouwelijke tekens te dragen in het Vlaamse gemeenschapsonderwijs. Zegt ze.

Het verbod garandeert het pluralisme. Doordat de focus op levensbeschouwelijke kentekens binnen onze scholen niet meer aan de orde is, wordt de gelijkheid hersteld.

Laten we eens ‘levensbeschouwelijke kentekens’ in bovenstaand argument vervangen door ‘regenboog-T-shirts’, kwestie van mee te kunnen surfen op de populariteit van De Wevers provocaties:

Het verbod garandeert het pluralisme. Doordat de focus op regenboog-T-shirts niet meer aan de orde is, wordt de gelijkheid hersteld.

Dus alleen door elk zichtbaar verschil uit te wissen, alleen wanneer je aan iemand niet meer kunt zien of ie moslim is of homo, kan het pluralisme gegarandeerd worden en de gelijkheid hersteld. Nou.

In zekere zin gaat het gemeenschapsonderwijs zo nog verder dan zij die vinden dat medewerkers van de overheid van een absolute neutraliteit moeten blijk geven: het zijn immers niet alleen de leerkrachten die geen hoofddoek of kruisje mogen dragen, maar ook de leerlingen moeten elk teken van een overtuiging thuis achterlaten. Alsof je van iemand die zijn identiteitskaart komt vernieuwen eist dat hij, voor het gemeentehuis te betreden, zijn kruisje afneemt en wegstopt. Want anders zou de pluralistische samenleving weleens in gevaar kunnen komen. Nou.

De redenering van het gemeenschapsonderwijs rammelt, maar laten we ons even beperken tot de achterliggende idee dat de overheid neutraal moet zijn en dat die neutraliteit bezoedeld wordt wanneer je aan iemand die voor de overheid werkt kunt zien dat die katholiek is, of moslim, of sikh.

Er is een goede reden om te hameren op het belang van een neutrale overheid: de overheid moet elke burger op gelijke voet behandelen; religie, geslacht, politieke overtuiging, huidskleur, seksuele oriëntatie, of wat dan ook mag daarbij geen enkele rol spelen. Wanneer de overheid zich zou bekennen tot een bepaalde levensbeschouwelijke overtuiging, komt die gegarandeerde gelijkwaardigheid van elke burger voor de overheid echter in het gedrang: in een staat die zichzelf als katholiek ziet, ontstaat op zijn minst de indruk dat een moslim of een homo er minder bij hoort en niet op gelijke voet zal behandeld worden; in een rechtbank waar een groot kruisteken boven de rechter hangt, onstaat op zijn minst de indruk dat die rechter zich in haar uitspraken niet alleen door de wet, maar ook door de christelijke leer zal laten leiden.

Dat een overheid die zichzelf als katholiek ziet niet neutraal is, is evident. Dat een overheid die kruistekens hangt in de rechtbank niet neutraal is, is evident. Dat een overheid die haar medewerkers oplegt een kruisteken te dragen niet neutraal is, is evident. Maar volgt daaruit ook dat een overheid niet neutraal kan zijn wanneer ze toelaat dat haar medewerkers een kruisteken dragen, een hoofddoek, een tulband, een keppeltje, of helemaal geen levensbeschouwelijk teken? Dat is al heel wat minder evident. Want wat die overheid daar toont, is niet dat ze geleid wordt door deze of gene levensbeschouwelijke overtuiging, maar net dat ze de pluraliteit in de samenleving kan omarmen, en dat die pluraliteit een gelijke behandeling van elke burger niet in de weg hoeft te staan. Een overheid die al haar medewerkers oplegt een kruisteken te dragen, zegt dat alleen christenen haar kunnen representeren. Een overheid die toelaat dat haar medewerkers zelf kiezen of ze levensbeschouwelijke tekens dragen, zegt dat iedereen haar kan representeren, zolang ze zich maar inschrijven in de idee van een neutrale overheid: een overheid die iedereen op gelijke voet behandelt.

Dat Keniye een hoofddoek draagt, vormt geen bedreiging voor een neutrale overheid of voor een pluralistische school; het is maar wanneer Keniye’s hoofddoek als onproblematisch gezien wordt dat een echt neutrale overheid en een echt pluralistische school bereikt is. Het is tijd om de idée-fixe dat neutraliteit gelijk staat aan het met antiseptische middelen wissen van elk onderscheid achter ons te laten. Het krampachtig proberen om aan het stadsloket elk verschil onzichtbaar te maken draagt niet bij aan een neutrale overheid, net zomin als het krampachtig proberen om op school elk verschil onzichtbaar te maken bijdraagt tot pluralisme en gelijkheid.