In een open brief aan de nieuwe minister van Onderwijs, Hilde Crevits, pleit Jonathan Holslag (zelf docent internationale politiek aan de VUB) ervoor om de fixatie op het universitair onderwijs te laten varen: niet iedereen moet per se richting universiteit geduwd worden; de toegang mag best wel weer wat selectiever. On zijn punt te staven haalt hij o.a. het volgende aan:

De werkloosheid onder hoogopgeleiden stijgt fenomenaal. […] Eigenlijk wordt een diploma dus minder waard.

Hoe zit het precies met die werkloosheid onder hoogopgeleiden in Vlaanderen?

Het is maar wat je een ‘fenomenale stijging’ noemt, natuurlijk.

Voor België zijn de cijfers over de werkloosheidsgraad opgesplitst naar opleidingsniveau beschikbaar vanaf 1992:

Enkele opmerkingen:

1.Wanneer het op werkgelegenheidskansen aankomt, ben je met een diploma hoger onderwijs beter af dan zonder diploma hoger onderwijs. De werkloosheidsgraad bij middengeschoolden (i.e. wie maximum een diploma secundair onderwijs heeft behaald) ligt systematisch bijna dubbel zo hoog; voor laaggeschoolden (max. diploma lager secundair) ligt de werkloosheidsgraad doorheen de tijd zelfs meer dan drie keer zo hoog.

2. De werkloosheidsgraad bij hogergeschoolden stijgt en daalt mee met het ritme van de conjunctuur, al lijkt hij er iets minder gevoelig voor. Een stijging van de werkloosheid onder hooggeschoolden duidt eerder op het aanhouden van de crisis dan op het minder waard worden van een diploma hoger onderwijs – zeker omdat ook voor wie geen diploma hoger onderwijs heeft, in die jaren de werkloosheid stijgt, en het werkloosheidsrisico systematisch (een pak) hoger blijft liggen.

3. Kort gezegd, om de waarde van een diploma hoger onderwijs op de arbeidsmarkt te bepalen is wat telt niet de evolutie van de werkloosheidsgraad van hoger opgeleiden doorheen de tijd van primair belang, maar de verhouding tussen de werkgelegenheidskansen van iemand met en van iemand zonder diploma hoger onderwijs op een gegeven moment in de tijd.

4. Hoe kan dan toch de indruk ontstaan dat het aantal werkzoekenden zo fors stijgt en, ‘dus’, dat een diploma hoger onderwijs minder waard wordt? Simpelweg omdat het aantal mensen tout court met een diploma hoger onderwijs fors stijgt.België en Vlaanderen zijn daarin trouwens absoluut niet uniek:De scholingsgraad stijgt in ons land niet feller dan in de ons omliggende landen – integendeel.

Een stijging van het aantal mensen met een diploma hoger onderwijs of van het aandeel hooggeschoolden in de bevolking betekent ook absoluut niet dat zo’n diploma ‘minder waard’ wordt. Het idee lijkt hier te zijn dat een diploma hoger onderwijs recht geeft op een deel van een schat die ergens verborgen ligt: hoe meer mensen een diploma hebben, met hoe meer mensen je die schat moet delen, en hoe minder groot de buit die je zelf mee naar huis kan slepen. Dat klopt natuurlijk niet. Sta me toe me hier te beperken tot het verwijzen naar een cross-country studie uitgevoerd in augustus 2013 voor het Britse Department for Business Innovation and Skills. Het besluit:

Our econometric analysis indicated that a 1% increase in the share of the workforce with a university degree raises the level of long run productivity by 0.2-0.5%.

Of nog: een hoger opgeleide bevolking zorgt ervoor dat ook de schat groter kan worden.

Maar er is nog een andere reden waarom het een mythe is dat bij een stijgend aandeel hoger opgeleiden de waarde van een diploma hoger onderwijs zou verminderen.

Stel, bijvoorbeeld, dat België precies 500 inwoners telt, waarvan er 100 een diploma hoger onderwijs hebben, en de overige 400 niet. Van de hoogopgeleiden zijn er tien op zoek naar een job (de werkloosheidsgraad bij hoogopgeleiden bedraagt dus 10%), van de laagopgeleiden zijn er 100 op zoek naar een job (de werkloosheidsgraad bij laagopgeleiden is dus 25%). In totaal is dus 110 man of 22% van de bevolking werkloos, en van de werklozen is 1 op 11 hoogopgeleid.

In Nederland, dat ook 500 inwoners telt, heeft 200 man een diploma hoger onderwijs. De algemene werkloosheidsgraad is er net zoals in België 22% (er zijn dus 110 werkloze Nederlanders), en ook de werkloosheidsgraad onder hoogopgeleiden is er met z’n 10% even hoog als in België. Dat betekent dat er 20 hoogopgeleide werkloze Nederlanders zijn, en ‘maar’ 90 laagopgeleide. Nederland telt dus méér hoogopgeleide werklozen dan België, en minder laagopgeleide werklozen. Van de werklozen is niet zoals in België 1 op 11 maar het dubbele, 2 op 11, hoger opgeleid.

Betekent dat dat een diploma hoger onderwijs in Nederland ‘minder waard’ is dan in België? Integendeel: de werkloosheidsgraad bij degenen zonder diploma is er immers niet zoals in België 25% (100 van de 400), maar wel 30% (want 90 werklozen op een bevolking van 300 lager geschoolden). Of nog: zonder diploma hoger onderwijs heb je in Nederland niet 2,5 keer zoveel kans om zonder job te zitten, maar zelfs 3 keer meer kans werkloos te zijn. Als het erom gaat je kansen op werk gaaf te houden, loont het in Nederland met z’n hoger opgeleide bevolking dus des te meer om zelf ook hoogopgeleid te zijn: een diploma is er net méér waard dan in België.

De toegang tot de universiteit willen beperken omdat de werkloosheid onder hoogopgeleiden ‘fenomenaal gestegen’ is, is dus niet alleen gebaseerd op een ‘fout feit’ (niet alleen is de werkloosheid onder hoogopgeleiden niet ‘fenomenaal gestegen’, het is niet eens de relevante indicator), maar is bovendien contraproductief: door de participatie aan de universiteit te beperken beknot je niet alleen de werkgelegenheidskansen rechtstreeks voor wie de kans op hoger onderwijs zo ontnomen wordt, maar ook onrechtstreeks door de misgelopen economische groei.

Moet iedereen naar de universiteit? Zeker niet. Maar het is in ieders belang dat voor wie het wil en het kan, er geen drempels zijn.

— Er valt natuurlijk nog heel wat meer te zeggen, zowel over punten in de brief van Holslag als over de waarde van een diploma, maar deze post is zo al lang en vervelend genoeg. —