Nog maar eens. De opeenvolging slaat murw, maakt machteloos, onzeker. Nog maar eens. Kinderen en grootouders, joden en atheïsten, katholieken, moslims, toeristen en feestgangers, politieagenten en priesters, in grote steden en kleine – overal, lijkt het soms, en altijd kunnen ‘zij’ toeslaan. Een idee met de werking van een gif, dat langzaam het hele weefsel van de samenleving aanvreet.

Wie zijn zij? Jonge mannen, soms zijn het haast kinderen nog, verdwaald in hun leven, die zich beroepen op een God die zij amper lijken te kennen — een beroep dat andere gelovigen met afschuw doet terugdeinzen: dit is niet hun God, dit is niemands God, dit is een onbevattelijke waanzin. Waanzin, maar daarom niet minder besmettelijk.

We zagen het eerder bij de opeenvolging van schietpartijen in Amerikaanse scholen, universiteiten, winkelcentra, bioscopen: meestal jonge mannen, soms met moeilijkheden thuis, soms niet. Soms met psychische problemen, soms niet. Soms sociaal geïsoleerd, soms niet. Een lijn viel er niet in te trekken. Behalve deze: de ene daad leek aan te zetten tot de andere, de ene moordende tocht de vonk die de idee van een volgende deed ontbranden. Ze besmetten elkaar, beriepen zich op elkanders voorbeeld in zelfopgenomen videoboodschappen en bijeengekribbelde manifesten. Hoe beschermt een maatschappij zich daartegen?

Murw geslagen, angstig, woedend, onzeker, machteloos, — hoe leven met het schrikbeeld van een terreur die schijnbaar overal kan toeslaan, elk moment? Door welke vrijheden op te geven kunnen we onze veiligheid verzekeren? Want dat zou de “ijzeren paradox” zijn: alleen door onze waarden “in quarantaine” te plaatsen, alleen door onze vrijheden op te schorten, kunnen we onze veiligheid bewaren. En dus pleiten de vaandeldragers van de nieuwe politieke correctheid tegen de godsdienstvrijheid, en voor het inperken van de vrijheid van meningsuiting. Alsof een vals gevoel van veiligheid gewekt zou worden door de fundamentele vrijheden waar we trots op horen te zijn uit te schakelen. Alsof we hierdoor onze veiligheid zouden terugwinnen. Door vrijheid van meningsuiting en godsdienstvrijheid af te schaffen terreur uitbannen? Illusies voor gevorderden, kwaadaardige waanbeelden. Alsof de fundamenten van onze samenleving ondermijnen onze samenleving overeind zou houden.

De wetgeving die onze vrijheden vandaag opschort om ze te beschermen, wordt morgen tegen ons ingezet. Kijk naar Frankrijk, dat de noodtoestand uitriep en anti-terrorismewetgeving door het Parlement joeg — waarna de regering diezelfde wapens gebruikte om het protest tegen de nieuwe arbeidswetgeving de kop in te drukken. Reële vrijheden werden opgegeven, welk idee van veiligheid werd gewonnen? Hoed u voor schijndilemma’s, en geef in paniek niet op waar zo hard voor gevochten werd.

*Dit stuk verscheen eerder in DS Avond op woensdag 27 juli.