Het multiculturalisme wordt deze dagen makkelijk weggezet als een slechte grap, een sociaal experiment ons opgedrongen door wereldvreemde leerling-tovenaars. Men zou denken dat voor iemand die woont waar ik woon —in een straat met meer nationaliteiten dan huizen, in een wijk waar haast elke avond de gesprekken enkele decibels hoger moeten om de patrouillerende politiehelikopter te overstemmen, die nu eens onder luid gebrom boven voetballende jongetjes hangt als een vlieg boven een tafel vol zoets, dan weer met bruuske bewegingen een nieuwe positie zoekt boven de wirwar aan straatjes en pleintjes waar Anderlecht, Brussel, en Molenbeek elkaar ontmoeten—, het inderdaad moet lijken of het vonnis reeds geveld is. Het multiculturele experiment?, een kostelijke vergissing.

Alleen: voor wie er woont, is dit geen experiment, maar realiteit, niet meer of minder het product van een particuliere geschiedenis en particuliere keuzes dan elke andere omgeving. Het is de plek waar je opgroeit, de straat waar je thuis komt, een buurt waar je vrienden wonen en veel mensen die je al bij al onverschillig laten. Net als elk ander dorp.

Een buurt waar velen vreemden voor elkaar zijn, dat ook. En het is soms moeizaam laveren: weigeren dat de terreur van het kleine verschil tussen ons komt te staan, maar ook niet doen alsof het verschil niets te betekenen heeft. Tegelijk erkennen dat we in dezelfde stad wonen, maar ook durven erkennen dat de wereld er voor elk van ons anders uitziet, haast onvergelijkbaar. Maar die moeilijkheid is niet onoverkomelijk, en bepaald niet zonder precedent. Het is de arrogantie van elk tijdstip te denken dat het uniek is.

In De ontdekking van Frankrijk beschrijft Graham Robb de halve paniek van de ‘oude’ Parijzenaren die, in de 19e eeuw, met lede ogen toekeken hoe hun stad wel leek overspoeld te worden door vreemde mensen uit verre contreien die exotische talen spraken, met hun haast heidense gebruiken, hoe ze samenhokten, elk apart in hun eigen wijk, opgesloten in hun eigen gemeenschap. Sommigen kwamen zelfs uit de verre hoge Alpen, of de diepe Languedoc! — een uniek multicultureel experiment.

In mijn oude dorp woonde ik in een achterafstraatje, ver van iedereen, en al helemaal van de jongens uit de wijk, die op hun brommertjes luid door de straten knetterden. Hoe vreemd leken ze mij, hoe ver verwijderd: wezens uit een ander universum. En voor zover zij mij zagen staan —wat, toegegeven, eerder zelden was—, zal ik voor hen ook maar een raar creatuur geweest zijn, waar zij geen uitstaans mee hadden. Maar samenleven moesten we toch, in ons sociaal experiment.

Voor die ketjes die vandaag voetballen in de Brusselse straten, onder het gebrom van de helikopter, is hun sociaal experiment nog niet mislukt. In hun wereld is alles nog mogelijk. Houden zo.

Deze column verscheen op dinsdag 13 december in De Morgen.