Geloof ze niet, mensen die beweren dat zij houden van avontuur, van telkens nieuwe verrassingen, van niet weten wat de dageraad brengt: ten diepste verlangen wij in het leven allemaal naar zekerheid. We willen weten waar we aan toe zijn, en niets is zo ontstellend als moeten merken dat de regels die het leven altijd in goede banen hebben geleid, plots van geen tel meer zijn, en de dingen net dat beetje anders werken dan ze altijd gedaan hebben. Op reis gaan is alleen fijn in de zekerheid te kunnen terugkeren naar een onveranderde, onveranderlijke thuishaven, een ankerpunt waar alles op zijn plaats staat, en we ons niet schrap hoeven te zetten voor onverwachte wendingen en verrassingen die ons van ons stuk brengen. We verwelkomen de wereld, zolang de wereld alles netjes bij het oude laat.

Die rust is ons echter niet gegund. Veruit de meesten onder ons leiden een behoorlijk comfortabel leven, veel comfortabeler dan onze voorouders ooit voor mogelijk hadden gehouden; tegelijkertijd komt de wereld ons soms bedreigender over dan ooit tevoren. Het gaat goed, maar we hebben schrik te verliezen wat we hebben; om ons heen verandert alles, en we vrezen de greep op die veranderingen te verliezen. En dus kijken we naar de staat om ons te beschermen tegen die wereld die zonder kloppen binnenvalt en ons gerieflijke bestaan verstoort. We eisen nu van de overheid dat zij reguleert, controleert, disciplineert, sanctioneert: alles om de wereld rondom ons beheersbaar te maken en ons te behoeden voor verrassingen.

Ik ben mij ervan bewust dat dit een door en door conservatief mensbeeld is, dat in het huidige politieke landschap van Vlaanderen beter gecapteerd wordt door de N-VA dan door eender welke andere partij. In de rol die dit conservatisme toeschrijft aan de staat, verschilt het echter van ee traditioneler conservatisme, dat deze regulerende, controlerende, disciplinerende, en sanctionerende rol immers aan de samenleving zelf toeschreef, die met zijn ongeschreven voorschriften en geboden het leven van elke mens structureerde en in vaste baan leidde, en elk individu dat de rust dreigde te verstoren door uit de ban te springen onder sociale druk kon versmoren. De homogene samenleving die zulke sociale conformiteit kon afdwingen is echter schielijk van ons heengegaan; de moderne conservatief ziet in de staat het uitgelezen instrument om dat vacuüm opnieuw te vullen met een wettelijk afdwingbare conformiteit.

Het moderne conservatisme voldoet zo aan een diepmenselijk verlangen naar zekerheid, de zekerheid te weten waar we aan toe zijn in een wereld die verder voortdurend verandert en waarin we ons anders verloren weten. Hoe bedreigender de wereld lijkt, hoe aantrekkelijker de veilige thuishaven die het conservatisme ons zegt te garanderen.

— Dit stuk verscheen op 17 oktober in De Morgen.